fot. Renex | Zdjęcie 1. Utrzymanie pomieszczenia w czystości jest niezwykle ważne w kontekście produkcji narażonych na zanieczyszczenia
Wymogi technologiczne w niektórych gałęziach przemysłu powodują realizację niektórych etapów produkcji w środowisk kontrolowanych. Często funkcjonujące w danej branży przepisy, standardy czy też indywidualne porozumienia określają np. maksymalne poziomy cząstek unoszących się w powietrzu, w tym zanieczyszczeń (np. kurzu, bakterii, oparów chemicznych itp.) oraz wymuszają najwyższą możliwą kontrolę nad temperaturą, wilgotnością, różnicą ciśnień oraz poziomami statycznymi. Przykładem może być produkcja typu High Technology, gdzie powody stojące za takimi restrykcyjnymi wymogami związane są dążeniem do osiągania możliwie najwyższej jakości i zaawansowaniem produktów. Clean roomy są rozwiązaniem pozwalającym na zachowanie sterylności np. w branży laboratoryjnej, spożywczej czy technologicznej. i. Ze względu na to szerokie spektrum branż w jakich są stosowane rośnie zapotrzebowanie na strefy czyste i ich wyposażenie.
Czym są pomieszczenia czyste?
Pomieszczenia czyste (takie jak clean room bądź clean box) to pomieszczenia w których poziom zanieczyszczeń (takich jak kurz i opary chemiczne), ciśnienie, temperatura, wilgotność i oświetlenie są ściśle kontrolowane, tak aby nie przekraczać określonych wartości narzuconych przez przyjęte standardy zapewniając czyste i sterylne miejsce pracy. Wszystkie działania i procesy realizowane na ich terenie odbywają się w bezpiecznych i wolnych od zanieczyszczeń warunkach
Instalacje te są projektowane i wykonane w specjalny sposób, z uwzględnieniem odpowiedniego wyposażenia (systemy wentylacji HEPA, prysznice i śluzy powietrzne itp.). Dostęp do pomieszczeń czystych powinien mieć tylko upoważniony personel. Zapobiega to narażaniu produktów na kontakt i działanie czynników mogących prowadzić do ich zanieczyszczenia.
Zastosowanie pomieszczeń czystych
Idea czystych pomieszczeń wywodzi się z medycyny, a konkretnie z sal operacyjnych w szpitalach. Właściwa temperatura i wentylacja pomieszczenia, sterylizacja używanych narzędzi oraz przestrzeganie ścisłych wymagań higienicznych są bowiem niezbędne do przeprowadzenia interwencji chirurgicznej.
Koncepcja ta została wdrożona również w przemyśle w celu zapewnienia bezpieczeństwa produktów wytwarzanych w niektórych gałęziach przemysłu, przy jednoczesnej kontroli poziomu zanieczyszczeń. Obecność zanieczyszczeń w środowisku może niekorzystnie wpływać na właściwości niektórych produktów. Dotyczy to szczególnie sektorów żywności, medycyny, farmaceutyki oraz technologii.
Wszystko zgodnie z normą
Kontrolowanie i minimalizowanie poziomu zanieczyszczeń w pomieszczeniach czystych nie jest zadaniem łatwym i wymaga bardzo precyzyjnego zaprojektowania takich przestrzeni. Należy wziąć pod uwagę wiele aspektów, począwszy od specyfikacji technicznych regulujących prawidłowe działanie (kluczową rolę odgrywają tu filtry HEPA), przez przepisy regulujące proces budowy czy potrzebny sprzęt, aż po oczekiwany przepływ personelu i rotację ładunków.
Podczas fazy projektowania i wdrażania projektu do określenia charakterystyki pomieszczenia czystego stosuje się dwa kryteria:
• GMP (Dobra Praktyka Produkcyjna, ang. Good Manufacturing Practice). Są to międzynarodowe przepisy regulujące produkcję farmaceutyków, kosmetyków czy artykułów spożywczych w optymalnych warunkach środowiskowych. W Europie ich stosowanie reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009. Oprócz utrzymywania czystości powietrza ważne jest, aby pomieszczenia czyste miały odpowiednią kontrolę temperatury, odpowiednie oświetlenie i ochronę przeciwpożarową zgodnie z przepisami. Jednocześnie musi być zagwarantowana sterylność użytych materiałów oraz powierzchni, na których odbywają się poszczególne czynności.
• ISO 14644. Jest to międzynarodowy standard opracowany przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) dotyczący higieny powietrza w pomieszczeniach czystych. Norma dzieli pomieszczenia na dziewięć kategorii i określa maksymalne limity liczby cząstek w środku. Podział ten może być mniej lub bardziej restrykcyjny w zależności od branży. Głównym celem budowy pomieszczeń czystych jest zminimalizowanie powstawania, utrzymywania i przenikania zanieczyszczeń.
Od projektu po budowę
Projektując clean room należy opracować rozkład dostępnej przestrzeni wygradzając ją, a następnie projektując drzwi, okna, podłogę, a także zapewniając filtrację i punkty dostępowe. Głównymi czynnikami wpływającym na zróżnicowanie zastosowań pomieszczenia będzie jego przeznaczenie.
Materiały wykorzystywane do stworzenia clean roomu powinny wyróżniać się wyższą jakością niż te zastosowane do wszelkich innych budowli. Wynika to bowiem z konieczności spełnienia szeregu kryteriów: trwałości, odporności fizycznej i chemicznej, łatwości czyszczenia i zachowania w przypadku kontaktu z ogniem.
Materiały użyte do budowy powinny być wyższej jakości niż te użyte do budowy innych obiektów. Powodem jest fakt, iż pomieszczenie musi spełniać szereg kryteriów, takich jak trwałość, odporność fizyczna i chemiczna, łatwość utrzymania w czystości oraz zachowanie w kontakcie z ogniem.
Norma ISO 14644 określa kilka wymogów dotyczących konstrukcji pomieszczenia czystego:
• Okładziny ścian i sufity. Powinny być wykonane z płyt warstwowych, czyli płyt złożonych z dwóch powierzchni zewnętrznych zwykle wykonanych z galwanizowanej blachy stalowej oraz wypełnienia zapewniającego sztywność całej konstrukcji (oraz dodatkowe właściwości, takie jak ognioodporność i odpowiedni poziom izolacji cieplnej). Dzięki właściwemu połączeniu płyt można zablokować przedostawanie się drobnoustrojów do wnętrza pomieszczenia i gromadzenie się w nim pyłu, a także ułatwić czyszczenie.
• Okładziny ścian i sufitów musza być wykonane z płyt warstwowych, czyli paneli składających się z dwóch powierzchni zewnętrznych, zwykle blachy stalowej oraz wypełnienia zapewniającego sztywność całej konstrukcji (oraz dodatkowe właściwości takie jak ognioodporność czy izolacyjność termiczna) Prawidłowe połączenie płyt pozwala zapobiegać wnikaniu drobnoustrojów i gromadzeniu się kurzu w pomieszczeniach oraz ułatwia jego czyszczenie.
• Drzwi muszą być również wykonane z wielowarstwowych płyt zapewniających izolację, a okna powinny posiadać podwójne szyby zabezpieczające.
• W zależności od drożności pomieszczenia można zastosować różne rodzaje wykończeni podłogowych. Optymalne posadzki powinny być gładkie zapewniając tym samym najlepszą ochronę przed brudem, ułatwiając sprzątanie i zapobiegając rozwojowi zarazków.
• Oświetlenie. Należy stosować lampy o neutralnej barwie białej.
Kolejnym krokiem w projektowaniu pomieszczenia czystego jest wybór odpowiedniego filtra. To jeden z najważniejszych czynników przy aranżacji takiego pomieszczenia. Powietrze dostarczane do szczelnej komory jest filtrowane w celu zmniejszenia ilości cząstek stałych w powietrzu. Filtry HEPA z włókna szklanego, które wychwytują i zatrzymują unoszące się w powietrzu cząsteczki i mikroorganizmy, przyczyniają się do wymiany i jakości powietrza.
Klimatyzacja wnętrz to również ważny aspekt zapewniający prawidłowy przebieg procesu produkcyjnego, dobre warunki pracy oraz ograniczenie ryzyka zanieczyszczenia krzyżowego.
Zalecane jest utworzenie śluzy powietrznej, czyli komory z dwiema kurtynami wejściowymi (jedna wejściowa i jedna wyjściowa), które nigdy nie otwierają się w tym samym czasie. System ten zapobiega nagłym zmianom temperatury i ciśnienia podczas dostępu do pomieszczenia czystego.
Czystość i sterylność
Utrzymanie cleanroomu w czystości jest bardzo ważne dla zachowania jego podstawowych funkcji. Należy kontrolować higienę personelu i czystość materiałów wnoszonych do pomieszczenia. Wymaga to odpowiedniego przeszkolenia operatorów i poinformowania ich o znaczeniu czystości. Pracownicy muszą nosić specjalną odzież, która pochłania naturalne zanieczyszczenia z ludzkiej skóry i ciała, a także powinni oni używać siatek na włosy, rękawiczek i maseczek.
Punkty dostępowe to kolejny ważny aspekt, ponieważ są to miejsca, w których istnieje zwiększone ryzyko przedostania się cząstek stałych i innych zanieczyszczeń do pomieszczeń. Prysznice powietrzne są stosowane dla pracowników w celu zminimalizowania ryzyka. Jest to bowiem miejsce przeznaczone do usuwania zarazków z powierzchni ciała przed wejściem do pomieszczenia czystego.
Clean Box – kompaktowe rozwiązanie
Budowa pomieszczeń czystych to bardzo poważna inwestycja, która z oczywistych względów jest najczęściej wykonalna dla dużych firm i korporacji. Z tych powodów coraz popularniejszą alternatywą dla tego typu konstrukcji jest tzw. Clean box. Jest to modułowa i ruchoma konstrukcja, które pozwala na stworzenie czystej powierzchni od kilku do kilkunastu metrów kwadratowych.
fot. Renex | Zdjęcie 2. Clean box to rozwiązanie dla firm, które nie nadwyręża budżetu
Korzystanie z tego typu mniejszych rozwiązań wymaga od użytkowników przeanalizowania ich procesu produkcyjnego i zidentyfikowania etapów w procesie, w których stosowanie kontrolowanych warunków jest absolutnie konieczne. Oczywistą zaletą tego typu rozwiązań są jego koszty. Mobilna instalacja to niższe koszty utrzymania związane ze specjalistycznym czyszczeniem. Brak jest również kosztów utrzymania urządzeń nawiewnych i wentylacyjnych. Mniejsze pomieszczenia – w tym clean boxy – często wyposażone są w wentylatory filtrujące, które nawet przy ciągłej pracy nie generują wysokich kosztów energii elektrycznej.
Zaletą clean boxa jest również jego mobilność. Jest to lekka konstrukcja, którą można dostosować do innych i przenieść w inne miejsce w przypadku zmian w produkcji. W przypadku klasycznego pomieszczenia czystego – np. w przypadku zwiększonych wolumenów produkcji – rozbudowa wiąże się z wyburzeniem ścian, pracami budowlanymi, pozwoleniami na budowę; i oczywiście są to wysokie koszty finansowe, czasowe i robocizny.
W przypadku clean boxa koszty te są znacznie niższe, proces zajmuje mniej czasu i nie wymaga projektów budowlanych. Pomieszczenia tego typu można również rozbudowywać bez utraty warstwy czystej – dodając kolejny moduł clean box, dodaje się również odpowiednią ilość wentylatorów filtrujących.
CLEANROOM w ofercie Renex
Grupa RENEX, jedna z największych polskich firm branży elektronicznej, od 10 lat prężnie rozwija asortyment w sferze CLEANROOM. Grupa, m.in. poprzez swoją markę REECO, dostarcza wyposażenie, gotowe elementy infrastruktury i usługi niezbędne do tworzenia nowych i utrzymywania właściwego funkcjonowania istniejących już pomieszczeń o podwyższonej czystości.
Oferta obejmuje m.in. szerokie spektrum mebli specjalistycznych, śluz, okien podawczych i odzieży wykonanej z materiałów bezpyłowych, jak również gotowe pomieszczenia typu clean box. Produkcja w Polsce pozwala na szybką realizację zamówień niestandardowych, przystosowanych indywidualnie do potrzeb klienta.
W ramach działalności CENTRUM TECHNOLOGICZNO-SZKOLENIOWEGO RENEX Grupa prowadzi również szeroką działalność doradczą, szkoleniową i badawczo-rozwojową. Pozwala to nie tylko na dobór i opracowywanie odpowiednich technologii i rozwiązań dla danego typu działalności, ale również na odpowiednie przeszkolenie pracowników.
Spektrum oferty RENEX w zakresie CLEANROOM uzupełniają ponadto usługi serwisu infrastruktury pomieszczeń i urządzeń, audyty oraz kompleksowe realizacje projektów.
Więcej na www.cleanroom.com.pl
